Przedświąteczne spotkanie okazją do międzynarodowej integracji 🐇🐣

8 kwietnia br., Biblioteka Publiczna Gminy Zamość w Mokrem zorganizowała przedświąteczne spotkanie, które miało charakter otwarty. Każdy czytelnik, bez względu na wiek i pochodzenie, mógł zaszczycić nas swoją obecnością. Wśród przybyłych gości obok wiernych czytelniczek, przyjaciół biblioteki, bibliotekarek, liczną grupę stanowiły Panie z klubu seniora „Susełek” (w tym miejscu pragnę podziękowań członkiniom grupy za sympatyczny prezent w formie wielkanocnych smakołyków :), pychota!!!!). W przedświąteczną integrację dołączyli się z życzeniami goście z Ukrainy. Wydarzenie stanowiło świetną okazję do poznania się bliżej, a w szczególności do rozmowy na temat tradycji wielkanocnych, jakie panują w naszym kraju oraz w kraju naszych sąsiadów. I właśnie od prezentacji multimedialnej, pt. „Święta Wielkanocne w Polsce i w Ukrainie”, rozpoczęliśmy spotkanie. Muszę przyznać, że przygotowując materiał, o istnieniu pewnych świątecznych tradycji zarówno za granicą, jak i w innych regionach Polski – nie zdawałam sobie sprawy i mam nadzieję, że z tego artykułu również Państwo dowiecie się czegoś nowego. Nie będę tutaj streszczać całej prezentacji, ale przytoczę tylko kilka informacji.

Z naszymi sąsiadami łączy nas wiele – wyznawcy prawosławia i katolicy obrządku wschodniego, podobnie jak katolicy obrządku rzymskiego, traktują Wielkanoc, jako najważniejsze święto liturgiczne w roku. Jednak widoczne są też pewne różnice, chociażby w dacie ich obchodzenia. Wynika to ze stosowania odmiennego kalendarza (na Ukrainie obowiązuje kalendarz juliański), zgodnie z którym tegoroczne święta wypadają tam 24 kwietnia. Święta poprzedzone są 40-dniowym postem, który w państwie sąsiadów rozpoczyna Niedziela Przebaczenia Win. Ideą tego dnia jest darowanie krzywd i wybaczenie. Piękny zwyczaj, który przygotowuje do świętowania Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

Podobnie, jak w Polsce, także na Ukrainie, istnieje tradycja święcenia – u nas palm, zaś u sąsiadów gałązek wierzby; stąd my obchodzimy Niedzielę Palmową, a oni Wierzbną Niedzielę. Obie tradycje łączy wspólny cel – upamiętnienie biblijnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Po mszy św. obywatele Ukrainy biją się poświęconymi gałązkami, co ma przynieść im bogactwo i zdrowie. Ta tradycja, była znana także w środkowej i wschodniej Polsce, gdzie po wyjściu z kościoła młodzież uderzała się palmami, by zapewnić sobie energię witalną na kolejny rok. Inny ciekawy zwyczaj z naszego kraju, związany z wielkanocną palmą – dawniej połykano wierzbowe kotki z palemki, co miało zagwarantować zdrowie.

Po Wierzbnej Niedzieli zaczyna się Wielki Tydzień – na Ukrainie są to dwa dni, czyli Wielki Czwartek i Piątek. Pierwszego dnia Wielkiego Tygodnia Ukraińcy po raz ostatni przed zbliżającymi się świętami sprzątają w swoich domach. W tym dniu bierze się kąpiel, która symbolizuje oczyszczenie. Świąteczne porządki w naszym kraju posiadają podobną symbolikę – sprzątając wymiatamy z mieszkania wszelkie zło i choroby. Dodatkowo w pewnych regionach Polski (np. w łowickim) malowano z zewnątrz budynki na niebiesko, a wnętrza ozdabiano barwnymi wycinankami. Niestety ten zwyczaj należy do historii.

W Wielki Piątek w obu krajach obowiązuje ścisły post. Tego dnia w cerkwi wystawia się płaszczanicę, czyli płótno przedstawiające zmarłego Chrystusa złożonego w grobie. Dawnej w Polsce okres postu kończono symbolicznym obrzędem zwanym „Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia”. Kiedyś do obowiązku poszczenia podchodzono bardzo rygorystycznie. Unikano mięsa, nabiału, cukru, alkoholu, a nawet palenia tytoniu. Ściśle trzymano się postnego charakteru potraw, spożywając żur i śledzie. Po upływie 40 dni i wraz z nadejściem Świąt Wielkanocnych urządzaną pogrzeb postnych dań. Wieczorem w Wielki Piątek lub nad ranem kolejnego dnia zakopywano w dole gar z postną potrawą, a śledzie przybijano do drzewa.

Wielkanocne nabożeństwo u sąsiadów (noc z soboty na niedzielę) trwa do rana, a ok. czwartej święci się koszyczki. Zawartość koszyczka ukraińskiego jest zbliżona do polskiego. Znajdziemy tam: jajka, chleb, kiełbasę, chrzan, sól. To, czego nie ma w naszych wielkanocnych koszyczkach, to paska (drożdżowe pieczywo na słodko, które jest symbolem ciała Chrystusa) oraz świeczka (symbol nadziei, życia oraz miłość). W Polskim koszyczku znajdziemy natomiast baranka (symbol Zmartwychwstałego Chrystusa), ten element nie jest obecny u naszych sąsiadów. Z ciekawostek wspomnę, że dawniej święcono o wiele więcej niż tylko zawartość koszyczków. W Polsce istniała tradycja święcenie wszystkiego, co lądowało na świątecznym stole. Żywność układano w koszach przed ołtarzem lub ksiądz odwiedzał wiernych w ich domach.

Podobnie w obu państwach króluje tradycja pisanek wielkanocnych. Jajko dla Słowian ma wyjątkowe znaczenie, to symbol odradzającego się życia. Na Ukrainie bardzo popularne są wystawy pisanek we Lwowie i Kijowie, gdzie można było podziwiać naprawdę sporych rozmiarów dzieła. Z kolei w poszczególnych regionach Polski istnieje kilka odmian wielkanocnych jaj: na północy są to kraszanki (z wydrapywanymi wzorami), w okolicach Krakowa i Łowicza – nalepianki (ozdobione wycinankami), a na Mazowszu – oklejanki (udekorowane włóczką). Z ciekawostek wspomnę, że kiedyś barwiono pisanki wyłącznie na czerwono. Temu kolorowi przypisywano magiczną moc odpędzania zła (to także symbol miłości). Istnieje nawet przesąd (zgodnie z rumuńskim przysłowiem), że „Jeśli my, chrześcijanie, zaprzestaniemy barwienia jaj na czerwono, wówczas nastąpi koniec świata”.

Niedziela Wielkanocna w Ukrainie, to podobnie jak u nas, czas wspólnego świętowania przy wielkanocnym stole. Świąteczne śniadanie rozpoczyna powitanie: Chrystus Zmartwychwstał/Prawdziwie Zmartwychwstał. Tymi słowami obywatele Ukrainy witają się jeszcze tydzień po Wielkanocy i można je usłyszeć wszędzie – na ulicy, w domu, na poczcie, w urzędzie, w sklepie… Tydzień po Wielkanocy, wypada również ukraińskie Święto Zmarłych – Hrobki. Podczas tego święta rodzina odwiedza groby swoich bliskich, by biesiadować. Zwyczaj nakazuje, aby tego dnia podzielić się jedzeniem również z ubogimi.

Śmigus – dyngus, czyli lany poniedziałek/Поливаний понеділок, to równie żywa tradycja w obu krajach. W Wielki Poniedziałek, mało kto rezygnuje z okazji bycia mokrym i zyskania przychylności niebios. Bycie mokrym w dniu lejka zwiastuje szczęście zarówno Polakom, jak i Ukraińcom. Szczególne korzyści upatrywały w tym rytuale panny. Solidne oblanie wodą wróżyło szybkim zamążpójściem. Na Mazowszu polewano panny wodą perfumowaną, wierząc, że nie byle jaka woda przyniesie nie byle jakiego męża i luksusowe życie.

W obu państwach dokopać się można informacji o istnieniu ludowych wierzeń oraz przesądów, jakie związane są z Wielkanocą. Dla przykładu na Ukrainie, jeżeli wyniesie się śmieci w Wielki Czwartek, to przez cały rok nasze mieszkanie będzie zadbane. Ten, kto pierwszy zobaczy wielkanocny świt, będzie cieszyć się dostatkiem.

O tradycjach wielkanocnych powstała kopalnia informacji online. Obok tych głównych zwyczajów, istnieje szereg tradycji ściśle związanych z danym regionem. Z mniej znanych tradycji wielkanocnych w Polsce wymienić można: Pucheroki, wieszanie Judasza, szukanie jajek wielkanocnych, Przywołówki, Śmiergust, Siuda Baba, Emaus, Rękawka. Zachęcam Państwa do skorzystania z wiedzy „wujka google” i rozszyfrowania przytoczonych zwyczajów.

Po prezentacji Panie wzięły udział w szybkich quizie – „Święta Wielkanocne” oraz „Jak wygląda Wielkanoc poza granicami Polski?” (test wiedzy w oparciu o gotowe zestawy pytań w Kahoocie). Całe przedświąteczne spotkanie zakończyliśmy mini warsztatami kulinarnymi, które przygotowała biblioteka – chociaż prawdę mówiąc, to same Panie zorganizowały te warsztaty, przynosząc ze sobą: wielkanocne dekoracje (stoły ozdobiła rękodziełami Pani Elżbieta Hrabowska), wypieki (smakołyki upiekły członkinie klubu seniora „Susełki” z Hubal) oraz dobry humor! Podczas warsztatów powstały jajeczne kurczaczki, koguciki, grzybki i inne cudeńka udekorowane zieloną sałatą, szczypiorkiem, rzodkiewką, czy czerwoną papryką. A dalej w programie najprzyjemniejsza część – degustacja!

Podsumowując: Święta Wielkanocne w Polsce i w Ukrainie łączą nie tylko pewne podobieństwa w kultywowanych tradycjach, oba narody równie mocno cenią sobie czas spędzony wśród bliskich. Życzymy, aby nadchodzące święta dały nadzieję na pokój i niosły w sobie obietnicę nowego życia! Wesołych Świąt Wielkanocnych!/Привітання з Пасхою!

(BPGZ Mokre; Anna D.)

Bibliografia:

https://smilyplay.pl/tradycje-wielkanocne-w-polsce-i-wybranych-regionach-naszego-kraju/

https://www.garneczki.pl/blog/tradycje-i-zwyczaje-wielkanocne-w-polsce/

https://kobieta.onet.pl/dom/wielkanoc-2022-jakie-sa-tradycje-wielkanocne-w-polsce-i-na-swiecie/3trwn3m

https://czasdzieci.pl/okiem-rodzica/id,6135d4.html

https://regiodom.pl/7-pokarmow-do-swieconki-wielkanocnej-symbolika-baranka-soli-i-chleba-w-koszyczku-wielkanocnym-sprawdz-co-powinno-sie-w-nim/ar/c9-15514319

http://naludowo.pl/kultura-ludowa/zwyczaje-wielkopostne-wielki-ost-popielec-sroda-popielcowa-polposcie-srodposcie-wybijanie-zuru.htmlwww.wilanow-palac.art.pl

https://podroze.onet.pl/ciekawe/polskie-tradycje-wielkanocne/eyc53ds/wielki_post_i_wielkopostne_zwyczaje_staropolskie.html

https://www.kalendarzrolnikow.pl/2094/polskie-zwyczaje-i-tradycje-wielkanocne

https://www.ofeminin.pl/lifestyle/kultura/tradycje-wielkanocne-zwyczaje-wielkanocne-ktore-trzeba-znac/xfv5dlk

https://dziecisawazne.pl/tradycje-wielkanocne-jak-to-bylo-kiedys/

https://czterykaty.pl/czterykaty/56,108501,17596777,tradycje-wielkanocne-w-polsce-czy-znasz-je-wszystkie.html

http://bprobinson.pl/moj-blog/tradycje-wielkanocne-na-ukrainie/

https://instytutintl.pl/pl/aktualnosci/item/421-tradycje-i-obyczaje-na-ukrainie

https://ukrainski.online/blog/wielkanoc-na-ukrainie

https://mamotoja.pl/wielkanoc-w-ukrainie-podobienstwa-i-roznice,wielkanoc-artykul,34182,r1p1.html

https://polki.pl/rodzina/uroczystosci-rodzinne,wielkanoc-w-ukrainie-tradycje-termin-sniadanie-wielkanocne,10443085,artykul.html

https://ukrainamarcina.pl/wielkanoc-na-ukrainie/