19 kwietnia 2024 roku Biblioteka Publiczna Gminy Zamość z/s w Mokrem udostępniła dla swoich czytelników wystawę pt. „biblioTEAKA Świadectw. Żydzi Zamościa”, której autorką jest Pani Magda Misztal – pracownik Książnicy Zamojskiej. Prezentacja wystawy odbyła się w rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, które miało miejsce 19 kwietnia 1943 roku. Pani Magda przy współpracy z Leszkiem Wygachiewiczem (skład i łamanie), Marią Fornal i Markiem Kołconem (konsultacja historyczna) oraz Piotrem Pielą (opracowanie i korekta) przygotowali historię Żydów przesiedlonych do Zamościa. Wspomnieć tutaj należy, że to Jan Zamoyski przyczynił się do przybycia innych nacji, w tym Żydów sefardyjskich do swojego miasta. Z uwagi na ich przedsiębiorczość i umiejętność handlu uważał, że będą oni pomocni przy rozwoju ekonomicznym i kulturalnym miasta. „W 1917 roku prawie 95% wszystkich zakładów handlowych było w rękach żydowskich. Zajmowali się głównie branżą spożywczą, odzieżową i skórzaną. W okresie międzywojennym gmina żydowska w Zamościu należała do największych w kraju. W roku 1921 żyło tu 9383 Żydów, stanowiących 49,3% ogółu mieszkańców miasta.” Pojawiły się księgarnie żydowskie, biblioteki, dobrze funkcjonujące drukarnie, prasa żydowska. Poznaliśmy wybitne postacie żydowskie, np. Izrael ben Mosze, Aleksander Cederbaum, Icchok Lejb Perec czy Roża Luksemburg. Dynamiczny rozwój miasta zostaje przerwany II wojną światową. Część Żydów podjęło ucieczkę do Związku Radzieckiego, część została przesiedlona do gett, m.in. na Nowe Miasto, z których byli wywożeni w wagonach bydlęcych do obozu zagłady w Bełżcu, Sobiboru czy Majdanku.
Wystawa zwiera również biografie Żydów i ich rodzin, które zostały udokumentowane fotografiami, zapiskami i wspomnieniami z tamtego okresu. Poznaliśmy historię rodziny Goldsztajnów, Morgenszternów, Bronickich, Garfinkielów, Rozenów, Franków, czy Jakuba Hersza Grinera. Przyznać należy, że prelekcja Pani Magdy pokazała nam jak wielki wpływ na rozwój Zamościa miało przybycie Żydów do naszego miasta. Poznaliśmy tragiczne losy rodzin żydowski, a ci którym udało się cudem przeżyć stali się źródłem informacji o tych trudnych i przykrych doświadczeniach. Bogata wiedza Pani Magdy, jej umiejętność przekazu oraz empatia sprawiły, że z godzinnej prezentacji zrobiło się prawie dwie godziny absorbującej i ciekawej prelekcji. Dziękujemy bardzo Pani Magdzie Misztal za bardzo ciekawą i przejmującą ekspozycję.
Serdecznie zapraszamy do obejrzenia wystawy pt. „BiblioTEKA Świadectw. Żydzi Zamościa”, która dostępna będzie w Bibliotece Publicznej Gminy Zamość z/s w Mokrem do 6 maja 2024 roku. Biblioteka Publiczna w Mokrem w ramach Dyskusyjne Klubu Książki udostępniła szereg pozycji dotyczących tematyki żydowskiej i zachęca do zapoznania się z ofertą DKK oraz zasobami tej tematyki dostępnej również w naszych filiach bibliotecznych.
St. kustosz
Dorota Waga/BPGZ Mokre
