„DZIEJE ZŁOTEGO” – WYSTAWA NBP

Wystawa Narodowego Banku Polskiego „Dzieje złotego”, to przegląd najważniejszych wydarzeń historycznych, mających miejsce zarówno w świecie, jak i w Polsce, a które wpływały na zmienne losy polskiej waluty. To przekrój dziejów pieniądza oraz jego roli na tle gospodarczo-społecznych przemian.

Poniżej krótki zarys prezentowanej historii:

– wiek XVI – narodziny złotego (nazywany złotym wiekiem w historii Polski). Kończyła się epoka średniowiecza, a zaczynały czasy nowożytne. Wraz ze wzrostem znaczenia handlu transoceanicznego oraz powstania nowych ośrodków wymiany handlowej rósł popyt na płody rolne i surowce. Przez cały wiek XVI utrzymywała się pomyślna koniunktura. Wyraźnie zwiększyło się zapotrzebowanie na monetę o wysokiej jakości. Siła nabywcza złotego w czasach Zygmunta Starego prezentowała się następująco: dla ciekawostki beczka piwa kosztowała 12-20 gr, przeciętny żniwiarz za jeden dzień pracy zarabiał 1 gr.

– wiek XVII – to burzliwy okres w naszej historii. W jego drugiej połowie krajem wstrząsnęło powstanie Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie i liczne wojny: ze Szwecją, Rosją, Turcją i Siedmiogrodem. Wydajność gospodarki opartej na pracy pańszczyźnianej systematycznie malała. Niekorzystny bilans handlowy sprawiał, że w Rzeczypospolitej były wywożone pełnowartościowe monety srebrne. W wyniku potopu szwedzkiego przestała działać większość banków, tzw. pobożnych. Siła nabywcza w czasach Zygmunta III Wazy: dla przykładu robotnik zarabiał dziennie 3-5 gr, przy czym para zwykłych butów kosztowała 15-80 gr.

– wiek XVIII – czasy panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego charakteryzowały się intensywnym rozwojem i poszukiwaniem sposobów przezwyciężenia zacofania. Rosła świadomość potrzeby reform. Co prawda w wyniku pierwszego rozbioru Rzeczypospolita utraciła ok. 30% terytorium i ok. 35% ludności, jednak okres po 1772 r. to czas wzmożonego rozwoju gospodarczego.

– wiek XIX – w tym okresie złoty polski był jednostką pieniężną Królestwa Polskiego w okresie jego autonomii (1815-1830). W tym czasie w obiegu był również pieniądz papierowy, emitowany przez Bank Polski, utworzony dzięki staraniom księcia Ksawerego Druckiego – Lubeckiego. Powstanie listopadowe było jedynym okresem XIX w., gdy całkowicie niezależnie emitowano polski pieniądz. Po upadku powstania Królestwo Polskie utraciło charakter odrębnego państwa, a co za tym idzie odrębność monetarną. Od 1841 r. obowiązującą monetą stał się rubel.

– wiek XX i odrodzenie złotego – Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., największym wyzwaniem dla kraju była odbudowa autonomii i połączenie na nowo ziem, które przez ponad 100 lat funkcjonowały w różnych systemach gospodarczych, prawnych i walutowych. Utworzona na terenach okupowanego Królestwa Polskiego Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa została przejęta przez polskie władze. 28 lutego 1919 r. Sejm przyjął ustawę, na mocy której przyszła polska waluta miała się nazywać złoty. Ostatecznie nowa waluta weszła do obiegu w 1924 r.

Nie można w wieku XX pominąć reform Władysława Grabskiego. Pod koniec 1923 r. inflacja w Polsce przerodziła się w hiperinflację. W tych okolicznościach powołano rząd, w którym Władysław Grabski został premierem i ministrem skarbu. Już w 1924 r. wprowadzono ustawę „O naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej”. Określono podstawy systemu pieniężnego i działalność banku centralnego.
W wieku XX powołano Bank Polski SA, a pierwszym prezesem został Stanisław Karpiński. Powołanie banku wiązało się z realizacją reform, mających przynieść równowagę budżetu państwa i stabilizację pieniężną.

Złoty został formalnie wprowadzony do obiegu na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 14 kwietnia 1924 r. Dla ciekawości tak przedstawiała się siła nabywcza złotego w 20-leciu międzywojennym: robotnik dziennie zarabiał ok. 3 zł, przy czym za masło musiał zapłacić 1,8-2,3 zł, a polski Fiat 508 kosztował 5400 zł

(krótki streszczenie na podstawie ww. ekspozycji Narodowego Banku Polskiego, oprac. bibliotekarz Anna Dubel)